Êþñòåíäèë å ðàçïîëîæåí â þæíàòà ÷àñò íà Êþñòåíäèëñêàòà êîòëîâèíà, â ïîäíîæèåòî íà ïëàíèíàòà Îñîãîâî, íà 527 ì íàäìîðñêà âèñî÷èíà, ïî äâàòà áðÿãà íà ðåêà Áàíùèöà. Êþñòåíäèë å åäèí îò íàé-äðåâíèòå áúëãàðñêè ãðàäîâå. Ãðàäúò èìà îñåìõèëÿäíà èñòîðèÿ íà ïîñåëèùíèÿ æèâîò è ïîâå÷å îò 1900- ãîäèøíà ãðàäñêà òðàäèöèÿ.  èñòîðèÿòà å èçâåñòåí ñ èìåíàòà Ïàóòàëèÿ, Óëïèÿ Ïàóòàëèÿ, Ïàóòàëèÿ Àâðåëèé,Âåëáúæä, Êîíñòàíòèíîâà áàíÿ, Úëúäæà, Áàíÿ, Êîëàñèÿ, Êþñòåíäèë. Ïðåç ìíîãîâåêîâíàòà èñòîðèÿ íà ãðàäà òîïëèòå ìèíåðàëíè èçâîðè ñà áèëè âàæåí ãðàäîîáðàçóâàù ôàêòîð è öåííî íåãîâî áîãàòñòâî. Òåðìàëíàòà çîíà å ðàçïîëîæåíà ïî ðàçñåäà ìåæäó Õèñàðëúêà è êîòëîâèíàòà. Áðîÿò íà èçâîðèòå îò Êþñòåíäèëñêîòî òåðìàëíî íàõîäèùå å îêîëî 30. Âîäàòà å ñ äîêàçàíè ñâîéñòâà çà ëå÷åíèå íà ãèíåêîëîãè÷íè çàáîëÿâàíèÿ, ìúæêè è æåíñêè ñòåðèëèòåò, çàáîëÿâàíèÿ íà îïîðíî-äâèãàòåëíèÿ àïàðàò, çàáîëÿâàíèÿ íà öåíòðàëíàòà è ïåðèôåðíà íåðâíà ñèñòåìà, êîæíè çàáîëÿâàíèÿ, çàáîëÿâàíèÿ íà äèõàòåëíèòå ïúòèùà.